КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАР АРАСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫСТЫҢ АЛДЫН АЛУДЫ ЗАҢНАМАЛЫҚ ҚОЛДАУДАҒЫ ЕО-НЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕСІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.62.4.018Кілт сөздер:
кәмелетке толмағандар, медиация, отбасылық конференциялар, ведомствоаралық механизмдер, құқықтық база, қылмыс, ЕО, халықаралық тәжірибеАннотация
Бұл тақырыптың өзектілігі Қазақстандағы кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың өсуімен және алдын алуға, ерте араласуға және қалпына келтіру тәжірибелеріне баса назар аудара отырып, кәмелетке толмағандар сот төрелігі жүйесін жаңарту қажеттілігімен байланысты. Ұлттық заңнамалық база алдын алу стратегиясының бөлшектенуімен, қалпына келтіру тәсілдерінің әлсіз институционализациясымен, кәмелетке толмағандарды стандартталған жеке бағалаудың болмауымен және ведомствоаралық үйлестірудің жеткіліксіздігімен сипатталады, бұл алдын алу шараларының тиімділігін төмендетеді. Зерттеудің мақсаты - Еуропалық Одақ елдерінде кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың алдын алудың негізгі заңнамалық қағидаттары мен институционалдық механизмдерін анықтау және олардың Қазақстан жағдайында қолданылуын бағалау. Әдістеме ЕО директивалары мен ұсынымдарын салыстырмалы құқықтық талдауға, Еуропалық Адам құқықтары конвенциясының тәжірибесіне, ұлттық актілерге және Қазақстаннан алынған академиялық басылымдарға негізделген. Сондай-ақ, онда доктриналық және сот ісін талдау, институционалдық және мазмұндық талдау, сондай-ақ ЕО мен Қазақстан жүйелерінің нормативтік және ұйымдастырушылық элементтерін функционалдық салыстыру қолданылады. Нәтижелер еуропалық модельдің кешенді құқықтық негізге негізделгенін көрсетеді: балаларға қолайлы әділеттіліктің ұлттықтан жоғары стандарттары, жеке бағалау рәсімдері, дамыған қалпына келтіру тәжірибелері (медиация, отбасылық конференциялар) және мектептер, әлеуметтік қызметтер, полиция және үкіметтік емес ұйымдар арасындағы тұрақты ведомствоаралық ынтымақтастық. Қазақстанда осы салалардағы нормативтік және ұйымдастырушылық кемшіліктер анықталды, бірақ еуропалық шешімдерді бейімдеу үшін айтарлықтай әлеует бар. Зерттеу нәтижелері стратегиялық алдын алу шеңберін, ерте араласу механизмдерін, қалпына келтіру әділеттілігін және стандартталған ведомствоаралық үйлестіруді енгізу кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың алдын алудың тиімділігін арттыратынын, қайталануды азайтатынын және ұлттық тәжірибені балалар құқықтарын қорғаудың халықаралық стандарттарына жақындататынын атап көрсетеді. Бұл кезең-кезеңмен енгізуді, қызметкерлерді оқытуды және ашық есеп беру арқылы өнімділікті бақылауды қажет етеді.
