ЖАҢАРТЫЛАТЫН ЭНЕРГЕТИКА СЕКТОРЫ ҮШІН АДАМИ КАПИТАЛДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ЖОҒАРЫ БІЛІМ ОҚУ ОРЫНДАРЫНЫҢ РӨЛІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.62.4.008Кілт сөздер:
энергетикалық транзит, адам капиталы, жоғары білім, жаңартылатын энергетика, технологиялық егемендік, стратегиялық бейімделгіштік, ҚазақстанАннотация
Ғаламдық климаттық күн тәртібі және Қазақстанның 2060 жылға қарай көміртексіз дамуға қол жеткізу жөніндегі ұлттық міндеттемелері жағдайында жаңартылатын энергетика (ЖЭ) секторына қажетті адам капиталын қалыптастыру стратегиялық императивке айналуда. Бұл мақала жоғары білім беру жүйесінің (ЖБ) энергетикалық өтпелі кезеңді кадрлық қамтамасыз етуге дайындық деңгейін талдауға арналған. Зерттеу әдістемесі институционалдық стратегиялар мен білім беру бағдарламаларын зерделеуге, сондай-ақ ЖЭ саласының көшбасшы елдерінің модельдерімен салыстырмалы талдауға негізделген.
Зерттеу нәтижелері ЖБ жүйесінің нарық талаптарына бейімделу әлеуеті жоғары екенін, алайда гибридті энергия балансы жағдайында бірқатар күрделі сын-қатерлерге тап болатынын көрсетті. Білім беру құрылымындағы диспропорция (дәстүрлі бағдарламалардың басымдығы) тәуекелдерді прагматикалық басқаруды айғақтайды. Дайындықтың негізгі шектеуі – ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың (ҒЗТКЖ) сапалық алшақтығы, олардың көпшілігі импорттық технологияларды игеруге бағытталып, Қазақстанның технологиялық егемендігін қалыптастыру қарқынын тежейді. Сондай-ақ сараптаманың өңірлік шоғырлануы аймақтық теңгерімсіздік тәуекелін туындатады, бұл өңірлік мамандану саясатын іске асыру қажеттігін көрсетеді. Қорытынды бойынша, әлеуетті дайындықтан нақты дайындыққа өту үшін білім беру жүйесін құрылымдық қайта бағдарлау, «Үштік спираль» моделіне сәйкес интеграцияны тереңдету, сондай-ақ ҒЗТКЖ-ны академиялық өлшемдерден коммерцияландыру мен отандық инновацияларды өндіруге бағыттау қажет. Бұл энергия секторының орнықтылығын арттырып, елдің ESG-рейтингін күшейтеді.
