МӘДЕНИ МҰРА ЖАРИЯ ДИПЛОМАТИЯНЫҢ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ, ҰЛТТЫҚ ЖӘНЕ ЖЕРГІЛІКТІ ДЕҢГЕЙДЕГІ МЕХАНИЗМДЕР
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.62.4.003Кілт сөздер:
қоғамдық дипломатия, мәдени мұра, сақтау, қорғау, реттеу, жұмсақ күш, ұлттық мемлекеттер, халықаралық бейнеАннотация
Мәдени мұраны басқару, сақтау және қорғау қазіргі қоғамдық дипломатияның стратегиялық құралдарына айналып отыр. Мемлекеттер өздерінің халықаралық бейнесін (мысалы, ресурстарға тәуелді немесе постконфликттік ел бейнесінен) кеңейту мақсатында мәдени мұраны сақтауға баса назар аударатын саясатты белсенді түрде енгізуде. Бұл саясат жергілікті дәстүрлерді, сауда жолдарының жәдігерлерін, ЮНЕСКО тізіміне енген нысандарды және түрлі материалдық емес мәдени мұраларды қамтиды. Бұл мақалада мәдени мұраға бағытталған дипломатияның мақсаттары, әдістері және оған тән сын-қатерлер халықаралық, ұлттық және өңірлік деңгейлерде қарастырылады. Зерттеу мұра аймақтарына ерекше мәртебе беру және жаңа номинация түрлерін енгізу сияқты жаңашыл тәсілдерді де талдайды. Автор мәдени мұраны басқарудың жаһандық қабылдаулар мен «жұмсақ күштің» әлеуетін қалай қайта қалыптастыратынын сын тұрғысынан бағалай отырып, ұлттық бренд қалыптастыру мен диалогқа негізделген дипломатияның айырмашылығын анықтайды. Сапалық талдау ұлттық заңдар мен халықаралық келісімдерді қамтитын бастапқы дереккөздерді және қоғамдық дипломатия, мұра сақтау және «жұмсақ күш» теориясы бойынша ғылыми еңбектерді қамтитын қосымша әдебиеттерді біріктіреді. Теориялық негіз қоғамдық дипломатия, ұлттық бренд және «жұмсақ күш» ұғымдарына сүйенеді. Тарихи сауда жолдары, дәстүрлі өмір салты, археологиялық ескерткіштер, материалдық емес мәдени тәжірибелер және ерекше сәулеттік мұра сияқты негізгі мұралық нарративтер қалпына келтіру және дипломатиялық іс-шаралар контекстінде талданады. 2024–2025 жылдарға арналған деректер жаңа нысандардың ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне енуін, трансұлттық «мұра дәліздерінің» құрылуын және деректі мұра бойынша халықаралық симпозиумдардың өткізілуін көрсетеді. Мемлекеттік саясаттан жаһандық аудиториялармен көпқырлы коммуникациялық өзара іс-қимылға стратегиялық ауысу байқалады. Ел имиджін жақсартудың айтарлықтай әлеуеті болғанымен, мұра дипломатиясының табысы қалпына келтіруден әрі өтіп, шынайы және тұрақты мәдени диалог орнатуға, сыртқы көріністі ішкі басқарумен үйлестіруге, сондай-ақ цифрлық инновациялар мен жергілікті серіктестіктерді тиімді пайдалануға байланысты.
Қаржыландыру: Ғылыми мақала Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі тарапынан 2023–2025 жылдарға арналған іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулерді гранттық қаржыландыру бағдарламасы аясында қаржыландырылатын AR19679949 «Мәдени мұраны синергетикалық парадигмаларда зерттеу» ғылыми-зерттеу жобасы шеңберінде дайындалды.
